Kết luận thanh tra Khu đô thị mới Thủ Thiêm: Sai phạm hàng chục ngàn tỷ đồng; nhà đầu tư hưởng lợi…

 Sau bao ngày chờ đợi, Thanh tra Chính phủ (TTCP) cũng đã chính thức ban hành Kết luận thanh tra liên quan đến những sai phạm trong công tác quản lý nhà nước và thực hiện pháp luật trong quy hoạch, quản lý xây dựng, đất đai tại Khu đô thị mới (KĐTM) Thủ Thiêm (Tp.HCM). Theo đó Thanh tra Chính phủ kiến nghị thu hồi hàng chục ngàn tỉ đồng chi sai quy định trong quá trình thực hiện dự án này.

Không thực hiện đầy đủ chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ

Trong kết luận thanh tra được ban hành, TTCP đã chỉ ra nhiều khuyết điểm, vi phạm của UBND Tp.HCM và các sở, ngành liên quan trong quá trình thực hiện đầu tư, xây dựng KĐTM Thủ Thiêm. Cụ thể UBND Tp.HCM ban hành Điều lệ quản lý xây dựng KĐTM Thủ Thiêm chưa đầy đủ, không thực hiện trình duyệt theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Do đó, việc đầu tư dự án đã thiếu đồng bộ, khó quản lý, có nơi còn buông lỏng, chậm triển khai.

Các cơ quan chức năng liên quan của Thành phố đã đề xuất và được Thường trực Thành ủy, UBND TP phê duyệt chi phí đầu tư bình quân 26 triệu đồng/m2 đất thương mại – dịch vụ – nhà ở, chênh lệch giảm khoảng 50% so với đơn giá đã được các sở, ngành đề xuất ban đầu. Ngoài ra, khi đề xuất phương án giá trên, các sở, ngành và UBND Tp.HCM đã không tính lãi đối với khoản tiền được tạm ứng từ ngân sách nhà nước, dẫn đến tổng mức đầu tư đã xác định và phê duyệt không đúng quy định. Theo TTCP, UBND Tp.HCM và các sở, ngành lấy giá 26 triệu đồng/m2 làm giá tối thiểu để xác định giá trị quyền sử dụng đất theo phương pháp thặng dư hoặc tự thỏa thuận khi giao đất cho nhà đầu tư tại các dự án là không đầy đủ, thiếu chính xác và không đúng quy định.

Kết luận thanh tra nêu rõ trong KĐTM Thủ Thiêm, toàn bộ quỹ đất 221,68 ha được tạo ra bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước nhưng địa phương này đã sử dụng để thanh toán đối ứng cho các dự án BT (xây dựng – chuyển giao). Trong khi đó, các dự án BT lại được chỉ định nhà đầu tư hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất nhưng không qua đấu giá quyền sử dụng đất, vi phạm các quy định về đấu thầu và quản lý sử dụng đất đai.

Nguyên nhân và trách nhiệm chính đã để xảy ra các khuyết điểm, vi phạm trên là do lãnh đạo UBND Thành phố không thực hiện đầy đủ chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ như “không lập các dự án theo thứ tự ưu tiên để trình duyệt theo quy định; theo đó, giao đất, cho thuê đất trước khi đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật chính KĐTM Thủ Thiêm, chỉ định nhà đầu tư không đúng quy định…; trách nhiệm liên quan thuộc các sở, ngành như: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng, Ban Quản lý KĐTM Thủ Thiêm…”

Nhà đầu tư hưởng lợi

Đoàn thanh tra cũng xác định chủ đầu tư các dự án BT đã hưởng lợi rất lớn do chênh lệch giá đất (chênh lệch địa tô). Cụ thể, UBND Tp.HCM sử dụng đơn giá bằng chi phí đầu tư bình quân là 26 triệu đồng/m2 không đúng quy định làm giá tối thiểu để tính tiền sử dụng đất thanh toán đối ứng cho các dự án BT.

Trong KĐTM Thủ Thiêm, Công ty CP Đầu tư Địa ốc Đại Quang Minh (Công ty Đại Quang Minh) đã được UBND Tp.HCM chỉ định làm nhà đầu tư dự án BT 4 tuyến đường chính. Tp.HCM đã không yêu cầu doanh nghiệp này lập hồ sơ đề xuất và đánh giá các tiêu chuẩn về kinh nghiệm, chưa đánh giá năng lực tài chính, không đăng trên Báo Đấu thầu 3 số liên tiếp, chưa thực hiện đúng quy định về đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư.

UBND Tp.HCM đã phê duyệt tổng mức đầu tư dự án là 12.182.175 triệu đồng khi chưa làm rõ ý kiến của các sở, ngành liên quan. Qua thanh tra đã phát hiện một số khoản phê duyệt không đúng quy định với tổng giá trị 1.519.731triệu đồng. Công ty Đại Quang Minh lại thi công công trình khi chưa có giấy phép xây dựng tại nhiều hạng mục, hầu hết các dự án thành phần chưa thực hiện đúng tiến độ. Trong khi đó, các cơ quan chức năng của Tp.HCM lại chưa kiểm tra, phát hiện để xử lý kịp thời.

Quá trình thanh tra, TTCP cũng làm rõ việc UBND Tp.HCM ký hợp đồng BT với Công ty Đại Quang Minh. Trong đó, xác định giá trị quyền sử dụng đất các khu đất đối ứng để thanh toán hợp đồng hơn 12.490.687 triệu đồng khi chưa có chứng thư thẩm định giá, chưa có quyết định phê duyệt giá trị quyền sử dụng đất là không đúng quy định của Luật Giá năm 2012 và Luật Đất đai năm 2013. Việc làm sai quy định trên của UBND Tp.HCM dẫn đến chênh lệch giảm tiền sử dụng đất 3.901 tỷ đồng so với giá trị đã được UBND TP thẩm định, phê duyệt trước đó, nguy cơ thiệt hại ngân sách.

TTCP cũng phát hiện mặc dù việc xác định giá trị quyền sử dụng đất để thanh toán đối ứng cho dự án BT 4 tuyến đường chính chưa đúng quy định nhưng UBND Tp.HCM đã tính tiền sử dụng đất nhà đầu tư phải nộp là 4.225.530 triệu đồng (đã nộp 2.376.000 triệu đồng), số còn lại đến nay chưa nộp là 1.800.529 triệu đồng

Đối với dự án BT cầu Thủ Thiêm 2, mặc dù chủ trương trước đó của UBND Tp.HCM là lựa chọn Vinaconex làm nhà đầu tư nhưng sau đó lại tiếp tục giao cho Công ty Đại Quang Minh. Đồng thời, thay đổi quy mô cầu từ 4 thành 6 làn xe nhưng không báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo quy định. Dự án này UBND Tp.HCM phê duyệt tổng mức đầu tư 4.260.116 triệu đồng, qua thanh tra phát hiện một số khoản chi phí không đúng quy định với tổng giá trị 252.891,830 triệu đồng.

Các dự án Khu phức hợp tháp quan sát và Khu phức hợp Sóng Việt được UBND Tp.HCM chỉ định nhà đầu tư nhưng không thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất. Đồng thời, địa phương đã tính và thu tiền sử dụng đất của chủ đầu tư không đúng quy định; cần xem xét, xác định lại giá đất để truy thu, tránh thiệt hại cho ngân sách nhà nước.

Ngoài ra, Tp.HCM đã chấp thuận chủ trương chỉ định 2 nhà đầu tư là Tập đoàn Lotte và Vingroup tại 2 dự án (Khu phức hợp thông minh, diện tích 5,012 ha và Khu phức hợp thể thao – giải trí, diện tích 20,047 ha) là chưa thực hiện đúng quy định của Luật Đấu thầu và Luật Đất đai. Tuy nhiên, đến nay chưa tính và thu tiền sử dụng đất của các chủ đầu tư.

Quản lý, sử dụng vốn đầu tư không đúng quy định

Thanh tra về nội dung quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư, TTCP kết luận UBND Tp.HCM phê duyệt và điều chỉnh dự án bồi thường giải phóng mặt bằng và tái định cư trị giá 38.679.446 triệu đồng là không đúng thẩm quyền theo nghị quyết của Quốc hội và nghị định của Chính phủ. Tp.HCM còn tạm ứng, quản lý, sử dụng nguồn vốn ngân sách chưa đúng với quy định, đồng thời không hoàn trả tạm ứng hằng năm theo Luật Ngân sách với tổng giá trị 26.315.905 triệu đồng.

Căn cứ kết quả thanh tra, Tổng thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND Thành phố thu hồi, hoàn trả ngay khoản tiền đã tạm ứng từ ngân sách Nhà nước không đúng quy định đã đầu tư cho Khu đô thị mới Thủ Thiêm, đến 30/9/2018 là 26.315.905 triệu đồng; sớm có giải pháp huy động các nguồn vốn hợp pháp để trả nợ các khoản vay ngân hàng đã đầu tư cho Khu đô thị mới này là 4.286.225 triệu đồng.

Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với các Bộ: Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường, Kế hoạch và Đầu tư, UBND Tp.HCM… xác định đúng chi phí đầu tư bình quân đối với diện tích đất sạch mà nhà nước đã dùng tiền ngân sách để đền bù, giải phóng mặt bằng, đầu tư hạ tầng Khu đô thị mới Thủ Thiêm. Trên cơ sở đó làm mức giá khởi điểm để đấu giá quyền sử dụng đất và lựa chọn nhà đầu tư dự án theo quy định. Trong đó, kiểm tra, làm rõ và báo cáo Thủ tướng đối với khoản lãi trên số tiền tạm ứng từ ngân sách nhà nước khoảng 10.503 tỷ đồng; xem xét, kiến nghị xử lý đối với khoản chênh lệch do xác định, trình và phê duyệt chi phí đầu tư bình quân 17.042.000 triệu đồng. Các công việc nêu trên được đề nghị hoàn thành trước ngày 30/9/2019 để báo cáo Thủ tướng.

Kiến nghị để giao cho Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán, xác định lại tổng mức đầu tư, giá trị tiền sử dụng đất theo giá thị trường và quy định của pháp luật, nhằm tránh thất thoát tiền của Nhà nước, khắc phục tình trạng mất cân đối vốn như hiện nay đối với các dự án BT đang thực hiện trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm…

Thanh tra Chính phủ chuyển Kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với các tổ chức, cá nhân thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, vi phạm được nêu trong Kết luận.

Kim Thoa