Tính chuyện đường dài cho ngành công nghiệp dệt may, da giày

Dù đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi dịch Covid-19 nhưng dệt may và da giày vẫn là những ngành công nghiệp quan trọng, đóng góp lớn giá trị xuất khẩu và tạo việc làm cho người lao động, Bộ Công Thương đã có định hướng phát triển, giúp hai ngành phục hồi ngay sau khi đại dịch được kiểm soát.

Hai ngành công nghiệp còn khó khăn trong trung hạn

Sau gần 2 năm bùng phát, dịch Covid-19 đã làm đảo lộn kế hoạch sản xuất, kinh doanh của nhiều ngành hàng, trong đó, ngành dệt may và da giày không ngoại lệ, thậm chí còn bị ảnh hưởng rất nặng nề.

Thời điểm hiện tại, việc triển khai mạnh mẽ các biện pháp phòng chống dịch, nhất là tại các tỉnh, thành phố khu vực phía Nam khiến hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Trong văn bản kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ và Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam gần đây, các hiệp hội ngành hàng đã đưa ra con số- chỉ một số ít (15-20%) các doanh nghiệp thực hiện được mô hình sản xuất 3 tại chỗ, còn lại đa số doanh nghiệp buộc phải tạm ngừng sản xuất.

Theo tính toán sơ bộ, một doanh nghiệp may với 4.000 lao động ngưng sản xuất, chỉ riêng khoản chi trả công nhân 14 ngày đầu, bình quân là 10 tỷ đồng. Hay 1 doanh nghiệp da giày với khoảng 9.000 lao động, chi phí triển khai các biện pháp phòng chống dịch mất khoảng 1 triệu USD, chưa kể chi phí đầu vào tăng 5-10%.

Để giữ đơn hàng cho năm tới, các doanh nghiệp đã cố xoay xở, tìm giải pháp duy trì sản xuất. Theo bà Phan Thị Thanh Xuân- Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày- Túi xách Việt Nam, hiệp hội đã đề xuất phương án mở cửa sản xuất với 3 giai đoạn. Giai đoạn 1 đưa lao động vào sản xuất không quá 30% công suất trong 2 tuần đầu, trên cơ sở đánh giá, rút kinh nghiệm trong quá trình thực hiện, tiếp tục triển khai giai đoạn 2 và 3 với 50% và 70% công suất.

Mặc dù đã rất nỗ lực, tuy nhiên triển vọng đạt mục tiêu của 2 ngành trong năm nay không mấy khả quan. Bộ Công Thương ước tính, năm 2021, sản lượng một số mặt hàng chính của hai ngành đều sụt giảm và thấp hơn so với mục tiêu đã đặt ra. Trong đó, quần áo các loại đạt 4,2 triệu cái, vải dệt từ sợi tổng hợp và nhân tạo đạt 1,65 triệu mét, vải dệt từ sợi tự nhiên đạt 685 triệu mét, giày dép da đạt 238 triệu đôi.

Thậm chí, trong trung hạn- năm 2022 sản xuất sẽ tiếp tục gặp khó khăn. Lãnh đạo Tập đoàn Dệt may Việt Nam, nhận định, khả năng tới năm 2022 vẫn chưa thể khẳng định sẽ hoàn toàn sản xuất bình thường, có thể lại có giai đoạn bị giãn cách, thậm chí cách ly, ảnh hưởng tới sản xuất. Doanh nghiệp cũng phải lưu ý trước xu thế gia tăng kinh doanh trực tuyến, cắt khâu trung gian, kéo dài thời gian thanh toán.

Linh hoạt điều hành, tháo gỡ khó khăn nội tại

Bộ Công Thương cũng cho rằng, trong năm 2022 mức độ hồi phục của sản xuất, kinh doanh phụ thuộc nhiều vào diễn biến dịch bệnh và việc triển khai tiêm vaccine phòng chống dịch Covid-19. Trong khi đó, miễn dịch cộng đồng khó có thể đạt được trong ngắn hạn, việc xuất hiện các biến chủng mới của virus với tốc độ lây lan rộng tiếp tục là những rủi ro lớn.

Nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam trong đó có dệt may, da giày đang được hưởng lợi về giá. Tuy nhiên, việc dựa chủ yếu vào nguyên liệu nhập khẩu sẽ khiến các ngành chịu tác động của việc giá cả hàng hoá cơ bản, nguyên vật liệu tăng. Giá cước vận chuyển chưa có dấu hiệu giảm, vẫn ở mức cao cũng khiến chi phí đầu vào tăng cao.

Một khó khăn nữa là nguy cơ thiếu hụt nguồn lao động đang khiến doanh nghiệp dệt may, da giày rất lo lắng. Về vấn đề này, lãnh đạo Tập đoàn Dệt may Việt Nam cho rằng, doanh nghiệp nên tiếp cận suy nghĩ về tiền lương theo giờ, thu nhập theo năm. Tháng phải giãn, ngừng việc thì trả theo lương tối thiểu, tháng cao điểm làm nhiều hơn, thu nhập sẽ cao hơn. Điều quan trọng là cần truyền thông và thuyết phục người lao động nhằm đảm bảo nhân lực trong điều kiện kế hoạch sản xuất biến thiên và khó dự báo được sớm.

Thực tế, việc đưa ra những dự báo dài hạn ở thời điểm hiện tại là tương đối khó khăn và độ chính xác có thể không cao, điều này buộc các doanh nghiệp, ngành hàng dựa trên điều kiện thực tế linh hoạt trong điều hành sản xuất.

Với vai trò đơn vị quản lý ngành, Bộ Công Thương đã bám sát diễn biến thị trường, phối hợp với các bộ, ngành tháo gỡ ngay những nút thắt cho doanh nghiệp. Đồng thời, xây dựng các giải pháp dài hạn, cải thiện nội tại sản xuất, giảm dần phụ thuộc vào nguyên phụ liệu nhập khẩu, nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu, phát triển ngành thời trang trong nước.

Theo đó, Bộ đẩy nhanh tiến độ xây dựng và triển khai Chiến lược phát triển ngành công nghiệp dệt may và da giày đến năm 2030, định hướng đến năm 2035; xây dựng Chương trình phát triển bền vững ngành dệt may, da giày giai đoạn từ năm 2021 đến năm 2030; hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ 4.0 trong thiết kế sản xuất; xanh hoá ngành công nghiệp dệt may, da giày; phát triển dệt nhuộm trong nước, đảm bảo nhu cầu vải cho ngành.

Đa dạng hoá thị trường xuất nhập khẩu, tránh rủi ro, đồng thời đảm bảo được các yêu cầu về quy tắc xuất xứ của các hiệp định thương mại tự do, nhất là Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU, Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương. Tiếp tục thực hiện các giải pháp để hỗ trợ doanh nghiệp trong nước dịch chuyển từ CMT lên FOB, ODM, OBM, đáp ứng các yêu cầu về chất lượng của đơn hàng xuất khẩu. Chú trọng khâu thiết kế mẫu mã và hệ thống phân phối nhằm phát triển hơn nữa thị trường nội địa, đồng thời hướng tới xuất khẩu.

Phát triển ngành thời trang trong nước trên cơ sở hỗ trợ các doanh nghiệp đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực thiết kế thời trang và nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu số hoá một số khâu trong dây chuyền sản xuất. Nâng cao trình độ cán bộ quản lý kỹ thuật, công nghệ, xây dựng thương hiệu, áp dụng công nghệ in 3D trong thiết kế thời trang đáp ứng nhu cầu tiêu dùng đơn lẻ của khách hàng.

Tập trung tháo gỡ những khó khăn nội tại, giữ vững thị trường xuất khẩu, đi đôi với phát triển thị trường nội địa, mở rộng các kênh bán hàng để khai thác tối đa thị trường trong nước. Tăng cường các chương trình xúc tiến thương mại và quảng bá sản phẩm da giày Việt Nam tại Mỹ, EU. Hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện các biện pháp nhằm tuân thủ triệt để những điều khoản về vệ sinh, môi trường, lao động và quy trình công nghệ của các thị trường nhập khẩu.

Theo Công Thương