Sắp bước vào thị trường Trung Quốc, yến sào Việt kỳ vọng hàng trăm triệu USD xuất khẩu

Ngành yến sào Việt Nam đang kỳ vọng doanh thu xuất khẩu hàng trăm triệu USD khi thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới là Trung Quốc chuẩn bị mở cửa cho sản phẩm yến sào Việt Nam.

Ngay từ năm 2018, yến sào đã là một trong các sản phẩm Bộ NN&PTNT đàm phán và gửi hồ sơ đến Tổng cục Hải quan Trung Quốc để xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Nếu như không bị trở ngại bởi dịch COVID-19, thủ tục xuất nhập khẩu chính ngạch giữa hai bên đã xong vào đầu năm 2021.

Xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc

Ngay sát Tết Nguyên đán 2021, đoàn công tác của Chi hội nhà yến VN (thuộc Hiệp hội trang trại và doanh nghiệp nông nghiệp VN – VFAEA) liên tục có những chuyến công tác tại các tỉnh có lượng nhà yến lớn để chuẩn bị cho việc xuất khẩu sang Trung Quốc.

Theo bà Đỗ Tú Quân, chủ tịch Chi hội nhà yến VN, các doanh nghiệp hi vọng ngay sau tết công tác xúc tiến giữa hai nước được tiến hành và đơn hàng yến sào chính ngạch đầu tiên của VN sang Trung Quốc sẽ được xuất đi trong quý 1-2021.

“Hiện chúng tôi đã có danh sách những nhà yến cho sản lượng cao ở nhiều địa phương tham gia chương trình xuất khẩu, theo đó, mọi thông tin về địa điểm, sản lượng, truy xuất nguồn gốc… đều được công khai.

Chúng tôi cũng đã xây dựng trung tâm sơ chế và trung tâm kiểm định chất lượng yến sào tại TP.HCM để sẵn sàng khi Trung Quốc mở cửa là có thể xuất khẩu ngay”, bà Quân cho biết.

Ngoài ra, VFAEA cũng đang làm việc với các nhà yến khác muốn tham gia cung cấp tổ yến để mở rộng chuỗi cung ứng cho xuất khẩu. Theo bà Quân, nhu cầu của Trung Quốc rất lớn, vấn đề là các chủ nhà yến và doanh nghiệp cần đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng và truy xuất nguồn gốc của họ.

Chỉ chờ ký kết

Theo Cục Thú y (Bộ NN&PTNT), các doanh nghiệp ngành yến có quá trình chuẩn bị hồ sơ rất kỹ, tháng 4-2020 đã nộp hồ sơ cho cơ quan có thẩm quyền của Trung Quốc đánh giá.

Lẽ ra việc ký nghị định thư xuất khẩu chính ngạch tổ yến sang Trung Quốc có thể được thực hiện vào tháng 12-2020 nhưng do tác động của dịch COVID-19 nên hai bên đàm phán đến đầu năm 2021 sẽ tiến hành thủ tục này.

Qua giám sát vấn đề an toàn dịch bệnh đều đạt yêu cầu theo thông lệ quốc tế và phía đối tác Trung Quốc, việc chuẩn bị nghị định thư, mẫu chứng nhận gần như đã hoàn thiện, chỉ chờ hai bên ký kết.

Theo ông Nguyễn Văn Trọng, cục phó Cục Chăn nuôi, Bộ NN&PTNT, khảo sát nhu cầu của một doanh nghiệp ở Phúc Kiến (Trung Quốc) cho thấy hiện sản lượng yến của VN có thể xuất khẩu chỉ đáp ứng được 1/3 nhu cầu của họ.

Vì vậy, khi nghị định thư xuất khẩu chính ngạch yến sang Trung Quốc được ký kết thì cơ hội cho ngành hàng triệu đô này ngày càng rộng mở.

Kiểm soát chất lượng trước cơ hội lớn

Theo VFAEA, Trung Quốc là thị trường tiêu thụ tổ yến lớn nhất thế giới. Các số liệu chuyên ngành yến sào tại Trung Quốc cho biết nhập khẩu yến sào chính ngạch vào Trung Quốc năm 2019 là 180 tấn, năm 2020 là 220 tấn và năm 2021 ước tính 300 tấn.

Trung Quốc là thị trường tiêu thụ yến sào lớn nhất thế giới (từ 2015 đến 2017, giao dịch tổ yến trên mạng xã hội Trung Quốc tăng 30 lần. Năm 2017, doanh thu bán yến chỉ trên trang mạng xã hội Alibaba của Trung Quốc đạt doanh số khoảng 2 tỉ USD).

Tuy nhiên, sau sự cố yến huyết giả năm 2011, Trung Quốc quản lý chặt chẽ yến nhập khẩu chính ngạch bằng tem truy nguyên nguồn gốc CAIQ. Ở Đông Nam Á hiện mới có Malaysia (2014), Indonesia (2015) và Thái Lan (2017) xuất khẩu chính ngạch yến sào vào thị trường này.

Trong khi đó tại VN, theo Chi hội yến sào VN, hiện vẫn còn nhiều nhà yến vệ sinh không sạch sẽ dẫn tới hàm lượng nitrat trong tổ rất cao, khiến tổ yến không đạt tiêu chuẩn chất lượng để xuất khẩu.

Hiệp hội sẽ hướng dẫn chủ nhà yến sửa sang, vệ sinh lại nhà yến để khắc phục những hạn chế. Việc xuất khẩu yến sào sang thị trường Trung Quốc, theo vị đại diện hiệp hội, phải được thực hiện dưới sự kiểm soát chặt chẽ về chất lượng nhằm đảm bảo uy tín cho thương hiệu yến sào Việt.

Hơn nữa, với số lượng nhà yến tăng nhanh trong thời gian qua, vấn đề của VN không phải là làm thế nào xây dựng đủ nhà yến mà là tổ chức lại ngành hàng để đảm bảo hiệu quả cho người đầu tư cũng như đảm bảo lượng yến sào xuất khẩu.

Theo ông Nguyễn Văn Minh, phó chủ tịch VFAEA, những năm gần đây, VN cũng đã xuất khẩu chính ngạch yến sào nhưng là yến đảo và chưa chính thức vào Trung Quốc. Do yến đảo hạn chế về khả năng mở rộng, ngành yến VN kỳ vọng vào yến nuôi (yến nhà) mới là mặt hàng chủ lực xuất khẩu trong thời gian tới.

Tuy nhiên, số lượng nhà yến mới trong 2 năm 2018-2019 tăng mạnh, mang tính tự phát, không theo tiêu chuẩn, quy chuẩn nào, gây khó khăn trong việc quản lý cho các cơ quan quản lý nhà nước.

Hầu hết các chủ nhà yến VN tự thu hoạch tổ yến, tự sơ chế tại nhà và bán nhỏ lẻ. Dẫn đến VN có nhiều thương hiệu yến sào nhưng chất lượng chế biến chưa đạt yêu cầu cạnh tranh quốc tế. Sản phẩm yến sào VN hiện nay chủ yếu là xuất dưới dạng thô, giá trị thấp qua đường tiểu ngạch do thương lái, đầu nậu thu gom.

Số liệu thống kê số lượng nhà yến của VN cũng đang có độ vênh khá lớn. Trong khi Cục Chăn nuôi đưa ra số lượng nhà yến cả nước khoảng 12.000 nhà thì thống kê của Chi hội nhà yến VN cho biết nhà yến thực tế đã vượt con số 30.000. Do các chủ nhà yến chưa nắm rõ chính sách thuế đối với ngành yến nên không thực hiện khai báo với cơ quan quản lý.

Số lượng chim yến tồn tại trong tự nhiên và nguồn thức ăn là yếu tố quan trọng để nhà yến thành công. Hiện nay đang xuất hiện tình trạng xây dựng mới và cải tạo nhà yến một cách ồ ạt, thiếu kiểm soát về quy mô.

Điều này nếu không được kiểm soát sớm thì sẽ phát sinh những bất cập gây thiệt hại lớn cho người chăn nuôi và cho ngành yến của VN mà Malaysia đã trả giá với 80% nhà yến đầu tư không hiệu quả.