"Quái ngư" sông Đà và cuộc "vật lộn" ly kỳ giữa người với cá

Sông Đà là 1 con sông hùng vỹ nhất khu vực Tây Bắc. Nơi đây có nhiều loài cá “khủng”, cá quý và cá chiên là 1 trong số đó. Cá chiên là loài cá được xếp vào nhóm “ngũ quý hà thủy”, là thượng phẩm đứng đầu các loài cá da trơn, được nhiều thực khách sành ăn săn tìm. Với trọng lượng có khi lên đến cả chục, cả trăm cân, hình thù kỳ dị, chuyên ăn thịt động vật và có khi là cả xác người đuối nước, chúng được người dân sông nước mệnh danh là “thủy quái” hay “cá chúa tể dòng sông”…

Vốn là loài cá to lớn, hung dữ sống ẩn mình trong các hang sâu, hốc đá nơi vùng nước xiết, nên từ khi lòng hồ sông Đà tích nước đến nay, việc bắt được những loài cá này cũng ngày càng trở nên khó khăn hơn, những người dám đi săn loại cá này cũng ít dần. Tuy nhiên, thỉnh thoảng tình cờ, người dân lưu vực sông Đà vẫn bắt được những con cá chiên “thủy quái” thuộc dạng “khủng”.

Sáng 6/11/2016, anh Lò Văn Phanh (Điện Biên) bắt được con cá chiên nặng khoảng 28 kg, dài 1,5 mét trên sông Đà khu vực cầu Hang Tôm, thị xã Mường Lay, tỉnh Điện Biên.

Anh Phanh cho biết, nhóm của anh thả lưới từ đêm hôm trước, tới 4h sáng hôm sau đi kiểm tra thì thấy cá mắc lưới. Con cá rất khỏe, vùng vẫy dữ dội nên mất nửa ngày, mấy anh em trong nhóm anh Phanh mới đưa được “thủy quái” sông Đà vào bờ. Theo anh Phanh, có đến chục năm rồi trên địa bàn thị xã Mường Lay lưu vực sông Đà mới bắt được cá chiên lớn cỡ này.

Chị Lê Thị Huyền, một trong những thợ săn “thủy quái” có tiếng của thị xã “ngã 3 sông” Mường Lay (Điện Biên) kể lại, con cá chiên lớn nhất chị từng bắt được nặng ngót nghét gần 50kg và phải rất vất vả hơn 3 giờ cùng sự giúp sức của các bạn chài, chị mới đưa được nó lên thuyền. Đầu nó nham nhở như một khúc gỗ mục, toàn thân trơn nhẵn, màu sắc loang lổ kỳ dị. Nó quẫy mạnh đến mức khiến thuyền chao đảo, suýt làm chị ngã xuống lòng sông nên đành phải dùng lao nhọn đâm ngập đầu mới mang được về.

Đầu cá chiên “khủng” nham nhở như một khúc gỗ mục, toàn thân trơn nhẵn, màu sắc loang lổ kỳ dị. Cá chiên được coi là vật phẩm quý hiếm dùng tiến vua, chúa thời xa xưa. Ảnh: Ytimg.

Trước đó, ngày 18/6/2015, anh Kiều Hữu Thọ – chủ nhà hàng ở Hà Nội mua được con cá chiên “khủng” dài 1,5 m, nặng 40 kg. Con “thủy quái” quý hiếm này được 1 người dân câu được trên khu vực cầu Trung Hà (Ba Vì, Hà Nội) -nơi ngã 3 giao nhau giữa dòng sông Hồng và sông Đà. Khu vực này rất nhiều đá ghềnh-nơi trú ngụ của các loại “thủy quái” quý hiếm.

Chị Lê Thị Huyền cho biết cá lăng, cá chiên cực kỳ dữ dằn và hung ác nên để săn được loài cá này, ngoài sức khỏe thì người đi săn còn phải biết dùng mưu và phải thật am hiểu về sông nước. Do bị săn bắt ráo riết, cộng với việc lòng hồ sông Đà tích nước đến cả chục mét nên hiện nay ở các khúc sông Đà trên địa phận thị xã Mường Lay gần như không còn sự xuất hiện của những loài cá này nữa. Giờ muốn bắt được cá khủng phải đi thuyền ngược sông cả chục cây số lên các khu vực Nậm Nhùn (Lai Châu) hoặc có khi xuôi thuyền xuống tận khu vực Quỳnh Nhai, Sơn La. Thời gian dễ đánh bắt được cá vào khoảng từ tháng 3 đến tháng 5, khi mưa xuống, mang theo nguồn thức ăn dồi dào, cá nổi lên ăn nhiều. Vào những thời điểm này, có khi 2 vợ chồng chị gửi con cho ông bà, đi xuyên tận 2 tháng cùng bạn chài để đánh cá…

Vợ chồng chị Huyền, anh Hà chuẩn bị lưới đi săn cá lăng, cá chiên. Ảnh: KHÁNH CHI (Báo Điện Biên).

Cá chiên là loại cá có hình thù cổ quái kì dị nhất, bên ngoài da cá có màu sắc loang đốm đen cùng màu xanh rêu, đầu cực to. Là loại cá thuộc nhóm “ngũ quý hà thuỷ” mà thiên nhiên ban tặng cho sông Đà.

Tuy hình thù gớm ghiếc, kỳ dị nhưng thịt cá chiên lại rất thơm ngọt, vàng ươm như ướp nghệ, miếng thịt nàng nạc, mỡ màng, cắt khúc trông rất bắt mắt. Chẳng thế mà nó được nhiều người săn lùng và được coi là vật phẩm quý hiếm cống tiến vua, chúa thời xa xưa.Thịt cá chiên sông Đà nổi tiếng thơm giòn, ngon ngọt từ lâu, chẳng thế mà nó được vinh dự là một trong 5 loài cá tiến vua vang bóng một thời. Thịt cá chiên có màu vàng ươm, thân không có xương dăm, chỉ có duy nhất xương sống chạy dọc sống lưng. Đặc biệt, loài này nổi tiếng với bộ lòng to, dày như dạ dày lợn, giòn sần sật. Cho đến nay, cá Chiên vẫn là món đặc sản mà nhiều người săn lùng…

Cận cảnh con cá chiên, hay còn gọi là cá tiến vua, với trọng lượng lên đến gần 30 kg, dài 1,2m đã được anh Lê Sỹ Long, chủ một cửa hàng ăn uống đưa từ Hòa Bình về Hà Nội đầu tháng 11/2017. Ảnh: Lục Vô Song (Danviet).

Săn “thủy quái” sông Đà hiện nay được nhiều ngư phủ xác định là nghề may rủi bởi độ nguy hiểm cũng như sự khan hiếm dần của các loài cá lăng, cá chiên. Người dân dọc sông Đà đã và đang chuyển dần từ đánh bắt tự do sang các mô hình nuôi cá lồng, trong đó có nuôi cá chiên lồng hoặc đánh bắt thủy sản bằng vó bè hiệu quả kinh tế cao hơn.