Những người hưởng lợi từ cuộc đua vaccine Covid-19

Sau thông báo được chính phủ Mỹ chọn vào chương trình nghiên cứu vaccine Covid-19, cổ phiếu Vaxart (San Francisco) lập tức tăng vọt.

Cuối tháng 6, Vaxart nói rằng loại vaccine Covid-19 họ đang nghiên cứu đã được chính phủ Mỹ lựa chọn vào Operation Warp Speed – sáng kiến liên bang nhằm đẩy nhanh quá trình điều chế sản phẩm chống Covid-19. Những lãnh đạo công ty này – vài tuần trước nhận số quyền chọn cổ phiếu trị giá vài triệu USD – ngay lập tức chứng kiến giá trị số cổ phần này tăng gấp 6. Armistice Capital – quỹ đầu tư mạo hiểm từng kiểm soát một phần công ty – đã bán cổ phiếu để có lời hơn 200 triệu USD.

Cuộc đua phát triển vaccine Covid-19 vẫn đang tiếp diễn. Nhiều nhà đầu tư và doanh nghiệp đã đặt cược vào việc những công ty giành chiến thắng sẽ kiếm được khoản lãi khổng lồ khi bán hàng trăm triệu – thậm chí hàng tỷ liều vaccine cho thế giới.

Xu hướng này đang giúp các lãnh đạo cấp cao và cổ đông doanh nghiệp dược phẩm, y tế hưởng lợi. Họ đã kiếm được hàng triệu USD sau khi công bố các diễn biến tích cực trong nỗ lực chống Covid-19, ví dụ như sự ủng hộ từ chính phủ. Nhân viên và lãnh đạo của ít nhất 11 công ty nhóm này đã bán hơn 1 tỷ USD cổ phiếu kể từ tháng 3, theo số liệu của Equilar. Đây hầu hết là doanh nghiệp nhỏ, vận mệnh gắn với sự thành bại trong việc sản xuất một loại thuốc.

Dù vậy, một số công ty đang bị chính phủ Mỹ để ý vì có khả năng đang dùng chương trình Operation Warp Speed để quảng cáo. Ví dụ, dòng tít trên thông cáo của Vaxart cho biết: “Vaccine Covid-19 của Vaxart được chọn vào Operation Warp Speed của chính phủ Mỹ”. Tuy nhiên, sự thật phức tạp hơn thế.

Vaccine này được chọn vào một chương trình thử nghiệm trên động vật mà một cơ quan liên bang phối hợp với Operation Warp Speed. Còn Vaxart không nằm trong nhóm công ty được chọn để nhận hỗ trợ tài chính từ Warp Speed nhằm sản xuất hàng trăm triệu liều vaccine.

Một số quan chức Bộ Y tế Mỹ đã bày tỏ lo ngại liệu các công ty như Vaxart có phóng đại vai trò của họ trong Warp Speed để thổi giá cổ phiếu hay không. Họ đã trình bày vấn đề này với Ủy ban chứng khoán Mỹ (SEC).

Dù vậy, trên New York Times, CEO Vaxart Andrei Floroiu khẳng định công ty này “vẫn tuân thủ các quy tắc quản trị và chỉ ra quyết định có lợi cho công ty và cổ đông”. Ông nói rằng “vaccine Covid-19 của Vaxart là thú vị nhất trong Operation Warp Speed vì là vaccine đường uống duy nhất”.

Giao dịch cổ phiếu vào thời điểm có lợi nhìn chung là hợp pháp. Tuy nhiên, nhà đầu tư và chuyên gia quản trị doanh nghiệp nói rằng việc này có thể gây cảm giác các lãnh đạo đang kiếm lời từ thông tin nội bộ. Nó có thể làm sụt giảm niềm tin trong ngành dược phẩm khi cả thế giới đang trông chờ các công ty này điều chế thuốc Covid-19.

“Đây không phải thời điểm thích hợp để các lãnh đạo ngành dược kiếm tiền từ khủng hoảng. Mỗi ngày, rất nhiều người Mỹ phải hy sinh vì đại dịch. Nhưng các hãng dược lại coi đây là ngày kiếm tiền”. Ben Wakana – giám đốc tổ chức phi lợi nhuận Patients for Affordable Drugs cho biết.

Lãnh đạo nhiều công ty đã kiếm lời hàng triệu, thậm chí hàng chục triệu USD nhờ hoạt động nghiên cứu vaccine và thuốc Covid-19. Cổ phiếu Regeneron – một công ty công nghệ sinh học tại Tarrytown, New York đã tăng gần 80% kể từ đầu tháng 2, khi công bố hợp tác với Bộ Y tế Mỹ để phát triển thuốc chữa Covid-19. Kể từ đó, các lãnh đạo và thành viên hội đồng quản trị công ty đã bán gần 700 triệu USD cổ phiếu. Riêng CEO Leonard Schleifer đã bán 178 triệu USD cổ phiếu chỉ trong một ngày hồi tháng 5.

Alexandra Bowie – người phát ngôn của Regeneron cho biết phần lớn việc bán cổ phiếu đã được lên lịch từ trước và được thực hiện tự động khi giá chạm mốc nào đó.

Hồi tháng 1, Moderna – một hãng vaccine 10 năm tuổi tại Cambridge, Massachusetts tuyên bố đang nghiên cứu vaccine Covid-19. Sau đó, họ liên tục ra thông báo về tiến triển của việc này. Cổ phiếu của hãng đã tăng hơn gấp 3, kéo vốn hóa công ty lên gần 30 tỷ USD.

Dù một số giao dịch được lên kế hoạch từ trước, số khác lại là tận dụng cơ hội. Quỹ đầu tư Flagship Ventures đã bán hơn 68 triệu USD cổ phiếu Moderna ngày 21/5. Báo cáo của công ty cho biết những giao dịch này không được chuẩn bị trước.

Lãnh đạo và cổ đông các công ty Luminex, Quidel và Emergent BioSolutions cũng đã bán số cổ phiếu trị giá 85 triệu USD sau khi thông báo đang nghiên cứu vaccine, thuốc hoặc các cách xét nghiệm khác.

Tại nhiều doanh nghiệp, giám đốc và cổ đông lại nhận các khoản quyền chọn cổ phiếu lớn ngay trước khi công ty thông báo tin tốt, khiến giá trị số quyền chọn này tăng mạnh. Novavax bắt đầu nghiên cứu vaccine đầu năm nay. Họ đã có kết quả sơ bộ khả quan và nhận hợp đồng 1,6 tỷ USD với chính phủ Mỹ.

Hồi tháng 4, khi giá cổ phiếu còn dưới 24 USD, Novavax đã phát hành một loạt cổ phiếu thưởng cho tất cả nhân viên “để ghi nhận nỗ lực phi thường trong điều chế vaccine”. 4 lãnh đạo cấp cao, trong đó có CEO Stanley Erck đã nhận số quyền chọn có giá chưa đầy 20 triệu USD khi đó.

Tuy nhiên, đến nay, giá cổ phiếu Novavax đã lên hơn 130 USD. Ít nhất thì trên giấy, số quyền chọn của 4 lãnh đạo này đã có giá hơn 100 triệu USD.

Dù vậy, Vaxart vẫn là nơi kiếm tiền nhanh nhất. Đầu năm nay, cổ phiếu hãng này còn quanh mốc 0,35 USD. Đến cuối tháng 1, Vaxart tuyên bố bắt đầu sản xuất vaccine Covid-19 đường uống. Mã này sau đó bắt đầu tăng, hiện lên 12,3 USD.

Sau khi nhậm chức hồi tháng 6, Floroiu nhận quyền chọn cổ phiếu trị giá 4,3 triệu USD. Chỉ một tháng sau, chúng có giá hơn 28 triệu USD. Các cổ đông của Vaxart cũng nhận số quyền chọn lớn để mua cổ phiếu giá rẻ.

“Vaxart đang tạo ra đột phá trong thế giới vaccine”, Floroiu cho biết trong cuộc họp trực tuyến tuần trước, “Việc kiếm lời từ vaccine Covid là bình thường, miễn là anh không trục lợi”.